Osteoartritis (koksartroza, gonartroza, omartroza)
Degenerativna bolest lokomotornog sustava (osteoartritis) zahvaća otprilike 10% populacije starije od 55 godina i to najčešće zglob koljena, pa zatim kuka i ramena te drugih zglobova.
Bolest je karakterizirana redukcijom zglobnih prostora i hrskavičnog pokrova zgloba što rezultira bolnim podražajem i ispadom funkcije ekstremiteta ovisno proširenosti bolesti. Osteoartritis se može pojaviti kao primarni (eng. wear and tear) uslijed pojačanog opterećenja ili oslabljenih kompenzacijskih mehanizama organizma ili kao sekundarni uslijed neke sistemske bolesti (infekcije, upale, metaboličke bolesti, hemofilije. Posttraumatski osteoartritis javlja se nakon ozljede kuka.
Koksartroza karakterizirana suženjem zglobnog prostora, oštećenjem
hrskavičnog pokrova i stvaranjem koštanih izdanaka- osteofita.
Osteoartritis se može liječiti konzervativno- rasterećenjem ekstremeiteta, lijekovima koji se apliciraju sistemski ili lokalno, intraartikularno-blokadama.
Viskosuplementnim preparatima mogu se suprimirati tegobe u ranoj fazi bolesti. U slučajevima progresije bolesti pristupa se kiruškom načinu liječenja ispravljanja poremećene mehaničke osovine (korektivne osteotomije) ili ugradnji umjetnih zglobova- aloartroplastikama. Ugradnja umjetnog zgloba uključuje kirušku resekciju oštećene zglobne plohe te zamjenu koštanoga djela umjetnim materijalima (titanium, tantal, kobalt-krom) uz rekonstrukciju hrskavičnog djela zgloba posebnim oblikom polietilena (XLPE) ili keramike. U literaturi je opisana zamjena gotovo svih zglobova u tijelu no najčešće se ovakav tip operacije primjenjuje na zglobu kuka te koljena i ramena.
Totalna endoproteza kuka
Razlikujemo više tipova endoproteza, pa tako s obzirom na dio zgloba koji zamjenjujemo postoje parcijalne i totalne endoproteze. Endoproteze mogu biti primarne, revizijske i tumorske ovisno o namjeni. S obzirom na način pripoja endoproteza-kost razlikujemo cementne, bezcementne te hibridne endoproteze. Kod hibridne endoproteze kuka najčešće se radi o cementnoj femoralnoj komponenti i bezcementnom acetabulumu.
Moderne tehnike fiksacije uključuju takozvanu “press fit” fiksaciju gdje se koriste komponente milimetarski veće od anatomskih koje se utiskuju u koštane trabekule i na taj način provociraju osteointegraciju odnosno uraštanje koštanih gredica u komponente endoproteze. To je proces koji traje do šest mjeseci nakon ugradnje komponenti kada, ukoliko je proces uspješan, možemo smatrati da je došlo do pravog “sjedinjenja” endoproteze i okolne zdrave kosti. U medicinskom časopisu Lancet ugradnja primarne endoproteze kuka proglašena je operacijskim zahvatom 21. stoljeća sa izrazitim zadovoljstvom pacijenata i brojem operacijskih komplikacija ispod 2%.
Ozljede meniskusa koljena
Meniskusi su polumjesečaste strukture građene od hraskavičnog i vezivnog tkiva sa multiplim funkcijama u zglobu koljena. Postoje medijalni i lateralni mensikus u koljenskom zglobu. Meniskusi povećavaju kongruenciju zglobnih tijela, ublažavaju stres pri aksijalnim opterećenjima, omogućuju normalnu biomehaniku koljena kao i adekvatno “podmazivanje” zgloba zglobnom tekućinom. Svojim vanjskim rubom meniskusi su vezani za zglobnu čahuru te u slučaju oštećenja mogu u pacijenata uzrokovati vrlo neugodne senzacije i bolove te ponekad nemogućnost pregibanja zgloba koljena (blokada koljena). Zanemarivanje ozljede meniskusa može dovesti do većih hrskavičnih oštećenja u koljenu. Sukladno današnjim dosezima kirurgije lokomotornog sustava ozljede meniskusa liječe se artroskopskom kirurgijom koja uključuje specijalne instrumente koji nam pomažu u vizualizaciji i otklanjanju oštećenja kroz artroskopske portale bez velikog kiruškog reza sa značajno bržim oporavkom pacijenata. Na isti način danas se čine i rekonstrukcije i šivanja meniska i ostalih koljenskih struktura.
Ozljeda ligamenata koljena
Iako je među sportskom, a sve više i općom populacijom najpoznatija ozljeda prednje ukrižene sveze koljena (ACL, LCA) koljenski zglob ima i mnogobrojne druge ligamentarne strukture koje mogu biti ozljeđene (PCL, PLC,LCL, MCL, PMC) i zahtjevati posebne vrste kiruškog i konzervativnog liječenja. Ligamentarni aparat koljena doprinosi stabilnosti zgloba te na taj način uvelike prevenira degenerativne promjene kao i dodatne ozljede koljena. Iz navedenog proizlazi važnost ovih struktura za naše koljeno te pravodobno prepoznavanje ozljede istih.
Rekonstrukcija prednje ukrižene sveze danas se radi artroskopski uz korištenje autolognog transplantata tetive mišića hamstringsa (m. semitendinosus; m. gracilis) ili koštano tendinoznog presadka (BTB graft) te njegovo postavljanje na mjestu ozljeđenog ili insuficijentnog ligamenta. Transplantat se fiksira posebnim sintetskim materijalom prilagođenom artroskopskoj kirurgiji te što manjem traumatiziranju okolnog zdravog tkiva. Bolesniku se pristupa individualno ovisno o njegovim potrebama te razini profesionalizma u sportskim aktivnostima. U profesionalnih sportaša rehabilitacijski ciklus nakon rekonstrukcije uključuje interdisciplinarni tim (liječnik, fizioterapeut, kineziolog) te višemjesečnu rehabilitaciju uz nadzor stručnjaka koja podrazumjeva vježbe propriocepcije i jačanja muskulature te povratka normalne biomehanike koljena. Nakon provedene rehabilitacije sportaš se u suradnji s profesionalnim trenerima vraća u trenažni proces uz korekciju eventualnih krivih obrazaca.
